Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στις πλημμύρες στην Πύλαρο; Τι ρόλο παίζει η αλλαγή του κλίματος, οι ανεμογεννήτριες, η υπερβόσκηση αλλά και η οικονομική κρίση; Όλες οι απαντήσεις στα κρίσιμα ερωτήματα για ένα φαινόμενο που οι ειδικοί φοβούνται ότι θα επαναληφθεί, εάν δεν παρθούν μέτρα.
Καταστροφικές ήταν οι συνέπειες της πρόσφατης νεροποντής που έπνιξε την Κεφαλονιά, με την κατάσταση σε ορισμένες περιοχές να χαρακτηρίζεται τραγική. Η Αγ. Ευφημία και τα Δρακοπουλάτα αλλά και άλλες περιοχές στην Πύλαρο, έζησαν εφιαλτικές στιγμές από την κακοκαιρία . Γιατί όμως; Τι ήταν αυτό που οδήγησε τεράστιους όγκους νερού και φερτών υλικών στον υπέροχο κόλπο της Αγ. Ευφημίας, παρασέρνοντας στο διάβα τους ό,τι έβρισκαν μπροστά τους;
Όλο αυτό τον καιρό τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια έχουν πλέον καταδείξει με αρκετά μεγάλη σαφήνεια ότι οι παράγοντες που οδήγησαν στην καταστροφή ήταν τέσσερις:
- Η υπερβόσκηση
- Αστοχίες στα αιολικά πάρκα
- Η έλλειψη ή η ελλιπής συντήρηση προστατευτικών έργων ανάσχεσης
- Η αλλαγή του κλίματος, αφού πλέον οι βροχές μοιάζουν περισσότερο με τροπικές καταιγίδες αφού πέφτουν μεγάλες ποσότητες νερού σε μικρότερα χρονικά διαστήματα
Ήδη, ο επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας στο νησί, Βαγγέλης Ανδρεάτος, έχει αναφερθεί στους πρώτους τρεις παράγοντες (δείτε εδώ).
Πρόσφατα όμως, σε συνεδρίαση των μηχανικών του ΤΕΕ, παρουσιάστηκαν με λεπτομέρεια όλα τα αίτια που οδήγησαν στην καταστροφή, η οποία, αν δεν αλλάξει κάτι, είναι πολύ πιθανό ότι θα επαναληφθεί.
Η αλλαγή του κλίματος
Πρώτα απ’ όλα είναι πλέον φανερό και, όπως είπε ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Σταύρος Τραυλός, επιβεβαιώνεται και από επιστημονικές μελέτες, ότι το κλίμα έχει αλλάξει.
Στην Κεφαλονιά έχουμε πολύ συχνότερα καταιγίδες που μοιάζουν με τροπικές, κατά τη διάρκεια των οποίων πέφτουν μεγάλες ποσότητες νερού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει σε τοπικό επίπεδο, είναι θέμα παγκόσμιας στρατηγικής και το μόνο που μπορούν να κάνουν οι τοπικές αρχές, είναι προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τα αποτελέσματά του.
Η υπερβόσκηση
Ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας που οδήγησε στις πλημμύρες της Αγ. Ευφημίας και αυτός που αποφεύγουν να αναφερθούν οι περισσότεροι, επειδή η κτηνοτροφία αποτελεί νευραλγικό τομέα της οικονομίας του νησιού, είναι η υπερβόσκηση στα γύρω βουνά.
Όπως είπαν σχεδόν όλοι οι μηχανικοί του ΤΕΕ που μίλησαν αλλά και ο κ. Ανδρεάτος, τα βουνά, ειδικά στις κορυφές τους, είναι αποψιλωμένα, σε βαθμό που δεν συγκρατούν πλέον καθόλου τις ροές του νερού. Η αποψίλωση είναι καθολική και φτάνει μέχρι το ριζικό σύστημα, το οποίο μάλιστα είναι και αυτό που κάνει την βασικότερη δουλειά καθυστέρησης της ροής του νερού. Για την αποψίλωση αυτή, δεν ευθύνεται ο αέρας, όπως τόνισε ο Διονύσης Μινέτος, που έχει κάνει αυτοψία στην περιοχή αλλά το μεγάλο ζωικό κεφάλαιο που βόσκει στις ορεινές περιοχές.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε, ότι η βλάστηση, αυτό που κάνει είναι να καθυστερεί την ροή του νερού προς τη θάλασσα, αμβλύνοντας έτσι τις συνέπειες μίας ξαφνικής μεγάλης νεροποντής. Το νερό, όπως τόνισαν συχνά οι μηχανικοί του ΤΕΕ, έτσι κι αλλιώς, θα φτάσει στη θάλασσα. Έχει όμως μεγάλη σημασία το πώς και πότε θα φτάσει, και σ’ αυτό βοηθούν τα φυτά που κατακρατούν μέρος του νερού στο ριζικό τους σύστημα, αλλάζοντας την ταχύτητα ροής του.
 |
| Το τοπίο πάνω από τον παλιό οικισμό των Δρακοπουλάτων μοιάζει με… Κρανίου Τόπο. Κερασάκι στη… τούρτα, οι ανεμογεννήτριες. |
Όλο αυτό το φυσικό σύστημα προστασίας έχει εξαφανιστεί από την βόσκηση και το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν έχει προτείνει μέχρι σήμερα μία πειστική λύση για αυτό.
Στην Κεφαλονιά υπάρχουν πάνω από 150.000 αιγοπρόβατα, οι καιροί είναι εξαιρετικά δύσκολοι για την πρωτογενή παραγωγή, το εισόδημα των κτηνοτρόφων διαρκώς μειώνεται και οι λύσεις φαίνεται πως λείπουν. Ή τουλάχιστον, κανείς δεν τις έχει προτείνει μέχρι σήμερα.
Σπίτια χτισμένα στο ρέμα
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ έδειξε σε αεροφωτογραφίες του Google, τρία σπίτια που, όπως είπε, είναι χτισμένα πάνω στο ρέμα. «Αυτά τα σπίτια έπαθαν και τις μεγαλύτερες ζημιές από τις πλημμύρες», είπε ο κ. Τραυλός.
Όμως, τα τρία αυτά σπίτια βρίσκονται εντός οικισμού, που σημαίνει ότι υπάρχει λάθος στον σχεδιασμό του. Το σχέδιο του οικισμού είχε γίνει στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και όπως είπε ο κ. Τραυλός, «φαίνεται πως κάποιος έβαλε απλώς μία κυκλική γραμμή πάνω στο χάρτη, βάζοντας και το ρέμα μέσα (…) και μάλιστα χωρίς να έχει προβλέψει αντίστοιχα έργα εγκιβωτισμού».
Αντίθετα, ο παλιός οικισμός είχε χτιστεί μακριά από το ρέμα, όπως φαίνεται και στην παραπάνω εικόνα.
Ο Διονύσης Μινέτος, μάλιστα, πρόσθεσε ότι πίσω από τα τρία σπίτια είχε χτιστεί ένα μικρό τοιχίο, με αποτέλεσμα, όπως έρχονταν ορμητικά τα νερά να δημιουργούν κάτι που έμοιαζε με πισίνα, πνίγοντας ακόμη περισσότερο τα συγκεκριμένα σπίτια.
Οι ανεμογεννήτριες
Αυτό που φάνηκε από τη συζήτηση στο ΤΕΕ αλλά και αυτό που συμπεραίνουμε από αυτά που έχουν ακουστεί μέχρι σήμερα, είναι ότι ρόλο στις καταστροφές έπαιξαν και τα αιολικά πάρκα.
Ο Δ. Μινέτος αναφέρθηκε αναλυτικά σε αυτό και εντόπισε το πρόβλημα κυρίως στην διαμόρφωση της γύρω περιοχής, σε αστοχίες που έγιναν στον περιβάλλοντα χώρο που με τη σειρά τους επηρέασαν, κυρίως, το πλήθος των φερτών υλικών που πέφτουν μέσα στα αυλάκια με τα ορμητικά νερά.
 |
| Δείτε τις νέες νεροσυρμές (λευκές κάθετες γραμμές) που έχουν δημιουργηθεί στην περιοχή και που έχουν ως αφετηρία τον περιβάλλοντα χώρο των ανεμογεννητριών |
«Τα νερά από το ρέμα της Φάλαρης, που περνάει μέσα από τα Μακρυώτικα, συναντιούνται με αυτά από το ρέμα των Δρακοπουλάτων και όλα μαζί καταλήγουν στην κοιλάδα της Αγίας Ευφημίας πνίγοντας την περιοχή».
Ο κ. Μινέτος εκτιμά ότι η επίδραση των αιολικών πάρκων δεν ήταν μεγάλη σε ότι έχει να κάνει με την ποσότητα του νερού, κάτι που όμως φάνηκε να μην συμμερίζεται ο Μάκης Βασιλάτος.
Βασιλάτος: Άλλαξαν τα ρέματα μετά από εκατοντάδες χρόνια
Ο πολιτευτής του ΣΥΡΙΖΑ και μηχανικός είχε διαφορετική γνώμη, αφού θεωρεί ότι οι ανεμογεννήτριες δημιούργησαν νέες νεροσυρμές (αυλάκια με νερό) τα οποία άλλαξαν το δίκτυο των ρεμάτων και, μαζί με τα φερτά υλικά που ήταν αυξημένα, έκαναν το πρόβλημα πιο έντονο. «Αν κοιτάξετε στα Διλινάτα, θα δείτε ότι οι ανεμογεννήτριες έχουν δημιουργήσει δεκάδες νέες νεροσυρμές», θα πει ο κ. Βασιλάτος και θα προσθέσει «πριν τις ανεμογεννήτριες τα νερά είχαν βρει τα δικά τους ρέματα εδώ και εκατοντάδες χρόνια, αυτό τώρα έχει αλλάξει.
Κάτω από κάθε ανεμογεννήτρια υπάρχει μία βάση, 500 στις μικρότερες και 1000 στις μεγαλύτερες, τετραγωνικών μέτρων, από μπετόν. Έξω από αυτή τη βάση υπάρχει μία άλλη μεγάλη έκταση που έχει ισοπεδωθεί (…) και έτσι δημιουργείται μία τεράστια λεωφόρος που σε πλάτος είναι μεγαλύτερη ακόμη και από την εθνική οδό, η οποία συγκεντρώνει υπερβολικά νερά. Αυτά τα νερά, ενώ προηγουμένως πηγαίνανε στις παλιές νεροσυρμές, τώρα πηγαίνουν αλλιώς», είπε ο κ. Βασιλάτος.
Αν μάλιστα προσέξουμε στη φωτογραφία, μία από αυτές τις νεροσυρμές (λευκή γραμμή) φεύγει από την τελευταία ανεμογεννήτρια και κατεβαίνει περνώντας μέσα από το χωριό των Δρακοπουλάτων.
Αυτό παρατήρησε και ο κ. Μινέτος ο οποίος είπε ότι η συγκεκριμένη ανεμογεννήτρια είναι προβληματική.
Τα ρέματα έχουν αλλάξει, επανέλαβε ο κ. Βασιλάτος θεωρεί ότι τα αιολικά πάρκα έπαιξαν ρόλο σε αυτό. Παρατήρησε μάλιστα, ότι το ένα από τρία σπίτια των Δρακοπουλάτων που δείξαμε παραπάνω, είναι σπίτι της Αρωγής, άρα δεν είχε ποτέ πρόβλημα μέχρι σήμερα.
«Πριν η Αγ. Ευφημία πνιγόταν από το ρέμα των Μακρυώτικων, τώρα πνίγεται και από τα Δρακοπουλάτα», πρόσθεσε ο κ. Βασιλάτος, θεωρώντας ότι σε αυτό έπαιξαν ρόλο οι ανεμογεννήτριες.
 |
| O Διονύσης Μινέτος και ο Μάκης Βασιλάτος στη συνεδρίαση του ΤΕΕ |
Ένα πρόσθετο πρόβλημα είναι αυτό των οχετών που υπάρχουν στο οδικό δίκτυο που κατασκευάστηκε γύρω από τις ανεμογεννήτριες. Για να προστατευτεί ο δρόμος από τις νεροποντές, κατασκευάστηκαν οχετοί που περνούν το νερό κάτω από τον δρόμο. Κάποιοι από αυτούς τους οχετούς όμως δεν καταλήγουν στα ρέματα με αποτέλεσμα να εντείνεται το συγκεκριμένο πρόβλημα.
«Όταν πέσει πάνω στην “τούμπα” του βουνού, ο οχετός αρχίζει και σκάβει», παρατήρησε ο κ. Μινέτος. «Σκάβει σιγά-σιγά όλη την πλαγιά γιατί κατεβάζει πολύ νερό και μεταφέρει φερτά στο πρώτο ρέμα που θα βρει. Αν πρώτο ρέμα είναι κοντά, θα έχει λίγα φερτά, αν είναι στο χιλιόμετρο, όπως συμβαίνει σε κάποιους από τους οχετούς, τότε το νερό θα μεταφέρει σε όλη αυτή τη διαδρομή όποια φερτά βρει στο διάβα του».
Τέλος, ρόλο έπαιξαν, πάντα σύμφωνα με τον κ. Μινέτο, και κάποιες αστοχίες στην κατασκευή του οδικού δικτύου, αφού δόθηκαν μεγαλύτερες κλήσεις σε ορισμένα σημεία του, με αποτέλεσμα το νερό, σε αυτά τα σημεία να αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες που στη συνέχεια παρασέρνουν ακόμη περισσότερα φερτά υλικά.
«Αν από ταχύτητα 10 χλμ, το νερό πάει με 20, τότε οκταπλασιάζεται η ποσότητα των υλικών», κατέληξε ο κ. Μινέτος.
Πάντως, σημείωσε ότι η συνολική επιφάνεια του αιολικού πάρκου δεν ξεπερνάει το 7% και δεν έπαιξε ρόλο στην ποσότητα του νερού που έφτασε μέχρι την Αγ. Ευφημία, έπαιξε όμως στην μεταφορά των φερτών υλικών.
Η απίθανος ρόλος που έπαιξε η κρίση
Αξίζει επίσης να σημειωθεί το πώς έπαιξε ρόλο και η οικονομική κρίση στα αποτελέσματα που είχαν τα καιρικά φαινόμενα στην περιοχή, όσο και αν ακούγεται απίστευτο κάτι τέτοιο.
Δεν είχε να κάνει με τον καθαρισμό των υδατοφραγμάτων που, όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο, δεν είχε γίνει, με αποτέλεσμα να μην γίνεται καθόλου ανάσχεση των νερών. Είχε να κάνει με τα φερτά υλικά που τα νερά μετέφεραν.
Πριν την κρίση, με την άνθηση της οικοδομικής δραστηριότητας τα μπάζα της περιοχής χρησιμοποιούνταν από τους εργολάβους και τους τεχνίτες για τις κατασκευές των κτηρίων ή των δρόμων. Από τη στιγμή όμως που η οικοδομή γνώρισε μία μείωση που έφτασε το 90%, τα μπάζα, ειδικά στο ρέμα των Μακρυώτικων μένουν ανεκμετάλλευτα, με αποτέλεσμα, όταν συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα, να κατρακυλούν κι αυτά μαζί με τα νερά της βροχής προξενώντας ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή.
Οι λύσεις – Τάφρος ή διευθέτηση των ρεμάτων
Ο Διονύσης Μινέτος πρότεινε την κατασκευή μιας τάφρου που θα συγκρατεί τα νερά κυρίως, αφού τα χοντρά φερτά υλικά «φιλτράρονται» από την κοιλάδα πάνω από την Αγ. Ευφημία. Η τάφρος θα συγκρατεί και θα καθυστερεί τη ροή αυτού του ελαφρού μείγματος από νερό, χώμα και πιθανώς χαλικιών, σώζοντας, τουλάχιστον, την Αγ. Ευφημία. Ανάλογο έργο έχει γίνει και στον Βόλο και έλυσε σε σημαντικό βαθμό ανάλογα προβλήματα.
Αντιθέτως αμφισβήτησε το κατά πόσο οι λεκάνες ανάσχεσης μπορούν να συγκρατήσουν τα νερά από τέτοια φαινόμενα. «Ακόμα και αν φτιάξεις 10 τέτοιες λεκάνες, δεν θα συγκρατούν παρά πάνω από το 5% των φερτών υλικών σε τόσο μεγάλα γεγονότα», κατέληξε ο κ. Μινέτος.
Η τάφρος αυτή, σύμφωνα πάντα με σύμβουλο της Ανεξάρτητης Κεφαλονιάς και υπάλληλο της Περιφέρειας, θα διοχετεύει τα νερά στα πλάγια της Αγ. Ευφημίας, ενώ το κόστος, όπως είπε, δεν θα είναι ιδιαίτερα μεγάλο για ένα τέτοιο έργο.
Ο κ. Βασιλάτος με τη σειρά του, πρότεινε την δημιουργία μίας μελέτης διευθέτησης των νέων νεροσυρμών στα παλιά ρέματα ώστε η ανάσχεση να γίνεται στην πηγή και όχι εκεί που καταλήγουν τα νερά μαζί με τα φερτά υλικά.
«Μπορούμε να δημιουργήσουμε εκεί τα αναχώματα ώστε να σταματήσουμε την ροή της τεράστιας ποσότητας σε φερτά υλικά που κατεβαίνει προς τα κάτω», κατέληξε ο κ. Βασιλάτος.
Σύνταξη/επιμέλεια: Κεφαλονίτικα Νέα
