skip to Main Content
Metaxas 640×330 (Copy)

Πως φθάσαμε στην 4η Αυγούστου του Μεταξά

metaxas

Γράφει ο  ΛΑΖΑΡΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ

O ”Εθνικός Διχασμός” καλά κρατούσε στην Ελλάδα τις ”μέρες του ’36”. Μια εικοσαετία έντονων πολιτικών παθών, κινημάτων (επιτυχημένων ή όχι), εξοριών και εκτελέσεων ανάμεσα σε παλαιοδημοκρατικούς, οι οποίοι είχαν ως κύριο πρόσωπο αναφοράς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, και βασιλικούς.

Τα πάθη εντάθηκαν ακόμα περισσότερο με το αποτυχημένο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, το οποίο ακολούθησαν η πλήρης εκκαθάριση του στρατεύματος από βενιζελικούς αξιωματικούς (η πρώτη μεγάλη φουρνιά είχε φύγει μετά την αποτυχία του κινήματος του Νικολάου Πλαστήρα το ξημέρωμα της 6ης Μαρτίου 1933), οι εκτελέσεις των δημοκρατικών στρατηγών Μιλτιάδη Κοιμήση και Αναστάσιου Παπούλα  καθώς και του επιλάρχου Στυλιανού Βολάνη, οι εκλογές της 9ης Ιουνίου (με τη συμμετοχή μόνο των πολιτικών δυνάμεων της Δεξιάς και της κομμουνιστικής Αριστεράς), η κατάργηση της κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη από τους αρχηγούς των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων -υπό την καθοδήγηση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Γεωργίου Κονδύλη- στις 10 Οκτωβρίου, το νόθο δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 και τελικώς ηεπιστροφή του Γεωργίου Β’ ”μετά βαϊων και κλάδων” είκοσι δύο  ημέρες αργότερα.

Ο Γεώργιος Β’ “άδειασε” τον Κονδύλη

Όμως ο άναξ δεν ενδύθηκε το μανδύα που του είχε ετοιμάσει ο πρωθυπουργός (πλέον) Κονδύλης και προσποιήθηκε ότι θα σταθεί υπεράνω κομμάτων. Ξήλωσε τον ευεργέτη του Κονδύλη (ο οποίος, αντικειμενικά,παρότι προερχόμενος από το αντίπαλο στρατόπεδο, μόχθησε περισσότερο από κάθε άλλο για την επιστροφή του),  διόρισε πρωθυπουργό τον καθηγητή της Νομικής και ανενεργό πολιτικό του ευρύτερου χώρου της Δεξιάς Κωνσταντίνο Δεμερτζή και προκήρυξε -εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή όλων των κομμάτων- για τις 26 Ιανουαρίου 1936.

H Δεξιά είχε καταφέρει να κυριαρχήσει στο πολιτικό σκηνικό από τις εκλογές του 1933, όταν ο Κονδύλης αποποιήθηκε οριστικά τις δημοκρατικές ιδέες αλλά ο Τσαλδάρης (αρχηγός του κύριου πολιτικού της φορέα, του Λαϊκού Κόμματος) δεν προχωρούσε στο βήμα της επανόδου του άνακτος, αποφεύγοντας επιμελώς να θίξει το πολιτειακό ζήτημα. Αυτό αλλά και οι άλλες έριδες στο εσωτερικό του κόμματός του προκάλεσε την αποχώρηση δύο ‘’βαρόνων’’ του, του Τζον Θεοτόκη και του Ιωάννη Ράλλη (του μετέπειτα κατοχικού πρωθυπουργού), οι οποίοι ίδρυσαν δικό του κόμμα ο καθένας.

Ο χώρος της Δεξιάς

Κονδύλης, Θεοτόκης και Ράλλης συνεργάστηκαν εκλογικά συγκροτώντας τη Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωση με στόχο ν’ αποσπάσουν την πρωτοκαθεδρία του χώρου από το Λαϊκό Κόμμα. Μαζί τους συντάχθηκε κι ο μέχρι τότε υπαρχηγός του Ιωάννη Μεταξά στο Κόμμα Ελευθεροφρόνων Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, ο οποίος σύστησε το Κόμμα Εθνικοφρόνων.

Εκτός από το Λαϊκό Κόμμα, την ‘’τρόικα’’ και τον Μεταξά, ο χώρος της Δεξιάς εκπροσωπήθηκε σε’ κείνες τις εκλογές και με το τοπικού βεληνεκούς (στη Βόρεια Ελλάδα) Μεταρρυθμιστικό Εθνικό Κόμμα του (κατοπινού, κατά τη διάρκεια της κατοχής, υπουργού Οικονομικών) Σωτήρη Γκοτζαμάνη.

Στις παρυφές αυτού του χώρου μπορεί να καταγραφεί και το νεοσυσταθέν τότε Εθνικό Ενωτικό Κόμμα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, κυρίως λόγω των καταβολών του ιδρυτή του, ο οποίος ήταν ανεψιός του ιδρυτή του Λαϊκού Κόμματος Δημητρίου Γούναρη.

 Οι Κεντρώες δυνάμεις

Ο δημοκρατικός χώρος κατήλθε στις εκλογές με την κύρια συνιστώσα του, το Κόμμα Φιλελευθέρων, χωρίς όμως τον ηγέτη του Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν στην αλλοδαπή μετά την αποτυχία του κινήματος του ’35. Στο τιμόνι του βρισκόταν τώρα ο Θεμιστοκλής Σοφούλης.

Άλλοι σχηματισμοί του χώρου ήταν η Παλαιοδημοκρατική Ένωση Κρήτης, με αρχηγό τον Νικόλαο Κουσουρελάκη, που απαρτιζόταν  από στελέχη του Κόμματος Φιλελευθέρων στο Νομό Λασιθίου και το Αγροτικό Δημοκρατικό Κόμμα του Αλεξάνδρου Μυλωνά.

 Η Κεντροαριστερά

Αριστερότερα του παραδοσιακού Κέντρου μπορεί να καταγραφεί ο Δημοκρατικός Συνασπισμός που συγκροτήθηκε από το Αγροτικό Εργατικό Κόμμα του Αλεξάνδρου Παπαναστασίου, το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και το Προοδευτικό Κόμμα του Γεωργίου Καφαντάρη. Πρώην πρωθυπουργοί ο πρώτος και ο τρίτος, μετέπειτα ο δεύτερος…

Επίσης το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας υπό τον μετέπειτα υπουργό Εξωτερικών Ιωάννη Σοφιανόπουλο.

  Η κομμουνιστική Αριστερά

Στην κομμουνιστική Αριστερά το ΚΚΕ επέλεξε το σχήμα του Παλλαϊκού Μετώπου (με αρχηγό κατά το νόμο τον Νίκο Πλουμπίδη και της Κοινοβουλευτικής Ομάδας τον Στέλιο Σκλάβαινα) ενώ κατήλθαν επίσης το λεγόμενο Αρχείο του Μαρξισμού υπό τη σημαία του Κομμουνιστικού Αρχειομαρξιστικού Κόμματος και τροτσκιστές ως Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα

                                                   Τα αποτελέσματα

Με ευρύτατη συσπείρωση, παρά τις διώξεις στελεχών του την τελευταία διετία, το Κόμμα Φιλελευθέρων πρώτευσε καθαρά λαμβάνοντας 37, 26% και 126 έδρες ενώ ακολούθησε το Λαϊκό Κόμμα (βγαίνοντας νικητής στην εσωτερική διαμάχη των δυνάμεων της Δεξιάς) με 22, 10% και 72 έδρες.

Σε απόσταση αναπνοής με 19,89% και 60 έδρες βρέθηκε η Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωση ενώ το τέταρτο Παλλαϊκό Μέτωπο με 5, 76% εξέλεξε 15 βουλευτές.

Πέμπτος ο Δημοκρατικός Συνασπισμός με 4,21% και 7 βουλευτές , όσους έλαβε (με ποσοστό 3,94%) το Κόμμα Ελευθεροφρόνων. Όμως, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, έφταναν και…περίσσευαν για να προωθήσει ο Μεταξάς τα σχέδιά του!

Τέσσερις έδρες κατέλαβε το κόμμα του Γκοτζαμάνη (ποσοστό 1, 40%) κι άλλες τόσες (με 0,97%) εκείνο του Μυλωνά, τρεις η Παλαιοδημοκρατική Ένωση Κρήτης (με 1,08%) και από μία ο Σοφιανόπουλος (με 1,02%) κι ένας ανεξάρτητος συνδυασμός.

Εκτός Βουλής έμεινε ο Κανελλόπουλος στο ντεμπούτο του στον εκλογικό στίβο με 0,77% καθώς και οι  Αρχειομαρξιστές με 0,09% και με 0,02% οι Τροτσκιστές.

Οι μετεκλογικές διεργασίες

 Το Παλλαϊκό Μέτωπο, στο οποίο εκτός από το ΚΚΕ μετείχαν ισχυρή μερίδα του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, υπό τον Κωστή Γαβριηλίδη, και προσωπικότητες του χώρου της Αριστεράς (όπως ο Δημήτρης Γλυνός) μετεβλήθη αυτομάτως από…μίασμα σε ‘’Μήλον της Έριδος’’. Η…ισοπαλία στον αριθμό των εδρών (143 οι φιλο-βασιλικοί και 142 οι δημοκρατικοί) ώθησε τους πρώτους (κατ’ εξοχήν ιδεολογικούς αντιπάλους του κομμουνισμού) αλλά και τους δεύτερους  (από τους οποίους, μη λησμονούμε, προέκυψε το περιβόητο Ιδιώνυμο, νόμος 4229 που ψηφίστηκε το 1929 από την βενιζελική πλειοψηφία) να αναζητήσουν πάση θυσία την κοινοβουλευτική συνεργασία της Αριστεράς.

Κι ενώ οι συνομιλίες του Λαϊκού Κόμματος με το Παλλαϊκό Μέτωπο βάδιζαν σε πάρα πολύ καλό δρόμο στις 19 Φεβρουαρίου έγινε ανατροπή και υπεγράφη το περίφημο ‘’σύμφωνο Σοφούλη- Σκλάβαινα’’. Με βάση αυτό το «Παλλαϊκό Μέτωπο» αναλάμβανε την υποχρέωση να υποστηρίξει τον υποψήφιο του κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές για το αξίωμα του προέδρου της Βουλής και να δώσει ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση, που θα σχηματιζόταν από το κόμμα των Φιλελευθέρων.

Το κόμμα των Φιλελευθέρων αναλάμβανε την υποχρέωση να ικανοποιήσει σε καθορισμένες προθεσμίες, τα συγκεκριμένα αιτήματα που περιλαμβάνονταν στο Συμφωνητικό για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, την κατοχύρωση και τη διεύρυνση των λαϊκών ελευθεριών, την ομαλή δημοκρατική πορεία. Τέλος, αναλάμβανε την υποχρέωση να προβεί στην «κατάργηση του Νόμου 4229 (περί ιδιωνύμου αδικήματος) και πασών των τροποποιήσεων αυτού, ως και των επιτροπών ασφαλείας. Την παροχή γενικής αμνηστίας εις πάντας τους πολιτικούς καταδίκους, εξόριστους και καταδικασμένους κλπ. Την καθιέρωση ως μόνιμου εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής. Την ελάττωση εντός διμήνου της τιμής του άρτου κατά δύο τουλάχιστον δραχμάς, την κατάργηση της προσωποκρατήσεως διά χρέη προς το δημόσιο διά ποσόν μέχρι 3.000 δραχμών. Πενταετές χρεοστάσιον, άνευ όρων, για χρέη αγροτών στους ιδιώτες και τις τράπεζες και την εφαρμογή των κοινωνικών ασφαλίσεων».

Η ενεργοποίηση του συμφώνου ξεκίνησε με την εκλογή του Σοφούλη στο αξίωμα του Προέδρου της Βουλής, η οποία συνοδεύτηκε από ύβρεις και προπηλακισμούς βουλευτών της Δεξιάς κατά συναδέλφων τους του Παλλαϊκού Μετώπου αλλά και των Φιλελευθέρων.

Τις επόμενες ημέρες   κι ενώ ο Σαμιώτης βετεράνος πολιτικός βρισκόταν σε διαβουλεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησής του από τις στήλες του ‘’Ριζοσπάστη’’ δόθηκε στη δημοσιότητα το σύμφωνο, τραυματίζοντας πολιτικά το Κόμμα Φιλευθέρων.

Στο τιμόνι παρέμενε η κυβέρνηση Δεμερτζή, μέλος της οποίας είχε γίνει από την 5η Μαρτίου –και με τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας του πολιτικού κόσμου, προεξάρχοντος του Κόμματος Φιλευθέρων-  ο Μεταξάς, αναλαμβάνοντας το ευαίσθητο Υπουργείο Στρατιωτικών, στη θέση του (αποδεδειγμένα φιλο-δικτατορικού) Αλέξανδρου Παπάγου. Εννέα ημέρες αργότερα τοποθετήθηκε και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Είχε μπει ήδη η Μεγάλη Εβδομάδα όταν ο πρωθυπουργός Δεμερτζής, που είχε… ξεχαστεί στη θέση του από το Νοέμβριο άρχισε να αντιμετωπίζει κάποια σοβαρά (όπως αποδείχθηκε) προβλήματα υγείας. Οι ενοχλήσεις στο στομάχι αυξάνονταν μέρα με τη μέρα κι ενώ ο λαός προετοιμαζόταν για το Πάσχα Κυρίου (12 Απριλίου) κι εκείνος για τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του (που τύγχανε της αποδοχής των δύο μεγαλυτέρων πολιτικών σχηματισμών)  που είχε προγραμματιστεί να αναγνωστούν στις 22 του μηνός, την Τετάρτη του Θωμά όταν θα άνοιγε και πάλι η Βουλή…Όμως, τα ξημερώματα της Δευτέρας της Διακαινησίμου επήλθε το μοιραίον. Όχι από το στομάχι, αλλά από ανακοπή. Παρότι από το Μεγάλο Σάββατο αισθανόταν καλύτερα και το απόγευμα πριν από την Ανάσταση πήγε βόλτα με το αυτοκίνητό του μέχρι το Φάληρο. Ακόμα περισσότερο ξεθάρρεψε τη μέρα της Λαμπρής. Το πρωί διεύρυνε την «αυτοκινητάδα» μέχρι τη Βουλιαγμένη αυτή τη φορά, ενώ το απόγευμα έδωσε εντολή στον οδηγό για βόρεια προάστια, στο σπίτι της κόρης του Μαρίας στην Κηφισιά. Από εκεί επέστρεψε το βράδυ, κατακλίθηκε και κατά τη διάρκεια του ύπνου, πέρασε στην αιωνιότητα.

Ο Μεταξάς πρωθυπουργός

Χωρίς να το… πολυσκεφτεί ο βασιλεύς διόρισε, στις 13 Απριλίου, πρωθυπουργό τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης!

Η κυβέρνηση Μεταξά έτυχε ευρυτάτης κοινοβουλευτικής αποδοχής. Την υπερψήφισε το σύνολο των κομμάτων, εκτός από τους 15 βουλευτές του Παλλαϊκού Μετώπου, τον Γεώργιο Παπανδρέου και άλλους δύο Κεντρώους βουλευτές, τον Κωνσταντίνο Βλαχοθανάση και τον Ανδρέα Δενδρινό.

Στις 30 Απριλίου η Βουλή έλαβε την…ιστορική απόφαση ν’ αναστείλει τις εργασίες της για πέντε μήνες!

Τι καλύτερο δώρο θα μπορούσε να κάνει ο πολιτικός κόσμος στον Μεταξά για να θέσει σε λειτουργία το σχέδιό του (προκύπτει αυτό καθαρά, άλλωστε, από το Ημερολόγιό του που ατυχώς για’ κείνον αλλά θετικότατα για την Ιστορία έδωσε η οικογένειά του στη δημοσιότητα) να παραμείνει εφ όρου ζωής στην αρχή…

Ο αιματοβαμμένος Μάης

Και τις διαθέσεις του τις έδειξε στην αντιμετώπιση της μεγάλης απεργίας των καπνεργατών και άλλων ανθρώπων του στη Θεσσαλονίκη, στο θλιβερό ‘’Μάιο του ‘36’’. Δεκάδες οι νεκροί, εκατοντάδες οι τραυματίες μετά την εντολή της κυβέρνησης προς τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας ‘’να χτυπήσουν στο ψαχνό’’! Ήταν οι ημέρες εκείνες που με εικόνα το σκήνωμα του νεαρού αυτοκινητιστή Τάσου Τούση και τη μάνα του δίπλα να θρηνεί το νεκρό παιδί της, ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τον ανεπανάληπτο ‘’Επιτάφιο’’

.Η 4η Αυγούστου

Και στις 4 Αυγούστου με τους περισσότερους πολιτικούς αρχηγούς να κάνουν ακόμα διακοπές, ο Μεταξάς, με αφορμή την προκήρυξη μιας νέας γενικής απεργίας,  κηρύσσει τον στρατιωτικό νόμο. Με την απεριόριστη στήριξη του Γεωργίου Β’, όπως άλλωστε τόνιζε κι ο ίδιος στο μήνυμά του προς τον ελληνικό λαό:

‘’Η κυβέρνησις, εδραιούσα το κοινωνικό καθεστώς, θα εργασθεί υπό την αιγίδα της Α.Μ. του βασιλέως αποτελεσματικώς διά την ευημερίαν της ελληνικής κοινωνίας εν γένει και ιδιαιτέρως των πενεστέρων και πασχουσών αυτής τάξεων’’.

ΠΗΓΗ:istorikesphotografies.blogspot.gr

Διονύσιος Βούτος
Δημοσιογράφος
40 χρόνια στην δημοσιογραφία. Δημοσιογράφος ΕΡΤ
Back To Top